De groene tafel
ballet III
de Dans
Wie hebben het gemaakt?
KURT JOOSS [1901-1979] was een Duitse danser en choreograaf. Hij werd in 1927 directeur van de dansacademie in Essen en richtte daar een jaar later een eigen dansgezelschap op. Toen Hitler aan de macht kwam, kreeg hij van de nazi's de opdracht om zijn huiscomponist Fritz Alexander Cohen – die joods was – te ontslaan. Jooss vluchtte met Cohen en zijn dansers naar Engeland en keerde pas na de oorlog weer terug naar Duitsland.
'Een dodendans in acht scènes' luidt de ondertitel van het ballet De Groene Tafel. Kurt Jooss maakte het in 1932 in Duitsland, aan de vooravond van de machtsovername door Adolf Hitler. Met dit ballet wilde hij als een soort waarschuwing terugblikken op de Eerste Wereldoorlog, die miljoenen slachtoffers had geëist. Daarvoor liet hij zich inspireren door muurschilderingen van dodendansen uit de middeleeuwen. Voelde Jooss aan wat er ging gebeuren?
de muziek
FRITZ ALEXANDER COHEN [1904-1979] was een Duitse componist, dirigent en operaregisseur. In 1926 schreef hij voor het eerst balletmuziek voor Kurt Jooss. Later woonde Cohen in New York, waar hij in 1946 de Juilliard Opera Studio oprichtte.
Voor de onderhandelingsscènes van de diplomaten aan het begin en eind van De Groene Tafel componeerde hij muziek met een tango-sfeer en een satirische ondertoon. Voor het personage van de Dood bedacht hij muziek met zware accenten die de dreiging onderstrepen. Het is een compositie voor twee pianisten, die nu wordt uitgevoerd door Olga Khoiziainova en Mikhail Mourach van Het Balletorkest.
decor & kostuums
Klik op de namen voor meer informatie.
Het ballet De Groene Tafel begint en eindigt met twee groepen diplomaten, heren die over het lot van anderen beslissen. Ze maken groteske gebaren en verschuilen zich achter maskers: een verwijzing naar hun opgeblazen ego's en hypocriete karakter. Daartussenin zien we wat de gevolgen zijn van hun beslissing voor de bevolking.
Klik op de titels voor meer informatie.
Waar gaat het over?
Als een ballet begint en eindigt met dezelfde scène noemen we het 'cyclisch': het is alsof je aan het einde weer terug bent bij het begin. Wat is het effect van deze vormkeuze in De Groene Tafel: wat wil de choreograaf daar volgens jou mee zeggen? Ben je het daar mee eens? En waarom?
Nieuwe dans
Klassiek ballet is een dansvorm die ontstond aan het hof van Lodewijk XIV (Frankrijk, 17e eeuw) en vooral tot bloei kwam aan de hoven van tsaren Peter, Alexander en Catharina de Grote (Rusland, 18e -19e eeuw).
Aan het begin van de twintigste eeuw ontstond een nieuwe vorm van theaterdans: moderne dans. Daarbuiten veranderde ook veel: de machtspositie van de burgerij brokkelde af, socialisten eisten nieuwe wetten en macht voor velen, vrouwen streden voor stemrecht. De Eerste Wereldoorlog eiste miljoenen slachtoffers en betekende een definitieve breuk met voorgaande tijden.
Expressionisme
Dat was de tijd dat danskunstenaars nieuwe technieken gingen ontwikkelen om maatschappelijke thema's op een persoonlijke en emotionele manier uit te kunnen drukken. Choreografen zochten naar manieren om op het podium op een meer natuurlijke manier te bewegen, van binnenuit. De eerste avant-garde stroming in Europa was het expressionisme, of de Ausdruckstanz.
DANSEN VAN BINNENUIT
opdracht 5
De Schreeuw is een beroemd schilderij uit 1895 van de Noorse schilder Edvard Munch.
Het wordt gezien als een voorloper van het expressionisme. Welke emotie wordt hier volgens jou verbeeld?
opdracht 6
Hexentanz is een solo uit 1914 van de Duitse choreografe Mary Wigman, de grondlegger van de Ausdruckstanz. Ze beschouwde het lichaam als voertuig van de ziel en instrument om gedachten en gevoelens uit te drukken, in dit geval over leven en dood. Waarom zou ze ervoor gekozen hebben om een masker te dragen en wat is het effect van de muziek bij haar dans?
Emoties voelen
Kurt Jooss wilde de essentie van elke emotie nadrukkelijk vormgeven in een beweging. Zijn persoonlijke vorm van expressionisme noemde hij essentialisme. Het achterliggende idee was dat de toeschouwer die zijn voorstellingen zag die emotie dan zelf ook kon voelen. Om het publiek te helpen zette hij de dans regelmatig stil, zodat ze het beeld wat langer op zich in konden laten werken. Ongeveer zoals bij een foto.
Wat Jooss deelde met andere kunstenaars uit zijn tijd, was het verlangen om bestaande regels met betrekking tot kunst overboord te gooien. Componisten braken met de klassieke harmonieleer en gebruikten andere klanken, beeldend kunstenaars gingen minder realistisch, abstracter schilderen. Wat de moderne dans betreft ging het om het loslaten van zowel de passen uit de klassieke ballettechniek als de eeuwenoude sprookjes over de liefde die ermee verbeeld werden.
Gevluchte dansers
Sinds de oorlog recent uitbrak in Oekraïne zijn er al meer dan vier miljoen mensen gevlucht. Onder hen zijn ook een flink aantal dansers. Een paar daarvan kunnen hun carrière voortzetten bij Het Nationale Ballet in Amsterdam. Kate Mykhlukha en Liza Gorbachova zijn Oekraïens en dansten eerder respectievelijk bij het Ballet van de Opera in Kyiv en het Bolsjoi Ballet in Moskou. Victor Caixeta is Braziliaans en danste ook in Moskou, net als de Russische Olga Smirnova.
"Ik moet eerlijk zijn en zeggen dat ik met heel mijn hart tegen deze oorlog ben. Want naast dat een groot deel van de inwoners van Rusland familie of vrienden in Oekraïne heeft en mijn grootvader uit Oekraïne komt - wat mij zelf een kwart Oekraïens maakt - lijkt het alsof we in de twintigste eeuw leven in plaats van in de eenentwintigste eeuw. In onze moderne en verlichte wereld zou ik verwachten dat ontwikkelde samenlevingen hun politieke problemen kunnen oplossen middels vreedzame onderhandelingen. Ik had nooit gedacht dat ik me zou schamen voor Rusland. (..) Het is erg pijnlijk om te horen dat er mensen sterven, hun thuis kwijtraken of hun huis moeten achterlaten. En wie had een paar weken geleden kunnen denken dat dit alles zou gebeuren?
(Olga Smirnova in maart 2022 op Telegram)
Wat denk je dat kunst kan betekenen voor mensen die zijn weggevlucht uit een oorlogssituatie?
Denk je dat het nuttig is dat kunstenaars balletten of andere werken over oorlog maken? Waarom wel of niet?
Namens alle medewerkers van de Nationale Opera & Ballet willen wij jou bedanken voor je komst. Hopelijk zien we je snel weer eens bij een andere voorstelling!
De groene tafel
ballet III
de Dans
Wie hebben het gemaakt?
KURT JOOSS [1901-1979] was een Duitse danser en choreograaf. Hij werd in 1927 directeur van de dansacademie in Essen en richtte daar een jaar later een eigen dansgezelschap op. Toen Hitler aan de macht kwam, kreeg hij van de nazi's de opdracht om zijn huiscomponist Fritz Alexander Cohen – die joods was – te ontslaan. Jooss vluchtte met Cohen en zijn dansers naar Engeland en keerde pas na de oorlog weer terug naar Duitsland.
'Een dodendans in acht scènes' luidt de ondertitel van het ballet De Groene Tafel. Kurt Jooss maakte het in 1932 in Duitsland, aan de vooravond van de machtsovername door Adolf Hitler. Met dit ballet wilde hij als een soort waarschuwing terugblikken op de Eerste Wereldoorlog, die miljoenen slachtoffers had geëist. Daarvoor liet hij zich inspireren door muurschilderingen van dodendansen uit de middeleeuwen. Voelde Jooss aan wat er ging gebeuren?
FRITZ ALEXANDER COHEN [1904-1979] was een Duitse componist, dirigent en operaregisseur. In 1926 schreef hij voor het eerst balletmuziek voor Kurt Jooss. Later woonde Cohen in New York, waar hij in 1946 de Juilliard Opera Studio oprichtte.
Voor de onderhandelingsscènes van de diplomaten aan het begin en eind van De Groene Tafel componeerde hij muziek met een tango-sfeer en een satirische ondertoon. Voor het personage van de Dood bedacht hij muziek met zware accenten die de dreiging onderstrepen. Het is een compositie voor twee pianisten, die nu wordt uitgevoerd door Olga Khoiziainova en Mikhail Mourach van Het Balletorkest.
de muziek
Klik op de namen voor meer informatie.
decor & kostuums
Het ballet De Groene Tafel begint en eindigt met twee groepen diplomaten, heren die over het lot van anderen beslissen. Ze maken groteske gebaren en verschuilen zich achter maskers: een verwijzing naar hun opgeblazen ego's en hypocriete karakter. Daartussenin zien we wat de gevolgen zijn van hun beslissing voor de bevolking.
Klik op de titels voor meer informatie.
Waar gaat het over?
Als een ballet begint en eindigt met dezelfde scène noemen we het 'cyclisch': het is alsof je aan het einde weer terug bent bij het begin. Wat is het effect van deze vormkeuze in De Groene Tafel: wat wil de choreograaf daar volgens jou mee zeggen? Ben je het daar mee eens? En waarom?
Nieuwe dans
Klassiek ballet is een dansvorm die ontstond aan het hof van Lodewijk XIV (Frankrijk, 17e eeuw) en vooral tot bloei kwam aan de hoven van tsaren Peter, Alexander en Catharina de Grote (Rusland, 18e -19e eeuw).
Aan het begin van de twintigste eeuw ontstond een nieuwe vorm van theaterdans: moderne dans. Daarbuiten veranderde ook veel: de machtspositie van de burgerij brokkelde af, socialisten eisten nieuwe wetten en macht voor velen, vrouwen streden voor stemrecht. De Eerste Wereldoorlog eiste miljoenen slachtoffers en betekende een definitieve breuk met voorgaande tijden.
Expressionisme
Dat was de tijd dat danskunstenaars nieuwe technieken gingen ontwikkelen om maatschappelijke thema's op een persoonlijke en emotionele manier uit te kunnen drukken. Choreografen zochten naar manieren om op het podium op een meer natuurlijke manier te bewegen, van binnenuit. De eerste avant-garde stroming in Europa was het expressionisme, of de Ausdruckstanz.
DANSEN VAN BINNENUIT
De Schreeuw is een beroemd schilderij uit 1895 van de Noorse schilder Edvard Munch.
Het wordt gezien als een voorloper van het expressionisme. Welke emotie wordt hier volgens jou verbeeld?
opdracht 5
Hexentanz is een solo uit 1914 van de Duitse choreografe Mary Wigman, de grondlegger van de Ausdruckstanz. Ze beschouwde het lichaam als voertuig van de ziel en instrument om gedachten en gevoelens uit te drukken, in dit geval over leven en dood. Waarom zou ze ervoor gekozen hebben om een masker te dragen en wat is het effect van de muziek bij haar dans?
opdracht 6
Emoties voelen
Emoties voelen
Kurt Jooss wilde de essentie van elke emotie nadrukkelijk vormgeven in een beweging. Zijn persoonlijke vorm van expressionisme noemde hij essentialisme. Het achterliggende idee was dat de toeschouwer die zijn voorstellingen zag die emotie dan zelf ook kon voelen. Om het publiek te helpen zette hij de dans regelmatig stil, zodat ze het beeld wat langer op zich in konden laten werken. Ongeveer zoals bij een foto.
Wat Jooss deelde met andere kunstenaars uit zijn tijd, was het verlangen om bestaande regels met betrekking tot kunst overboord te gooien. Componisten braken met de klassieke harmonieleer en gebruikten andere klanken, beeldend kunstenaars gingen minder realistisch, abstracter schilderen. Wat de moderne dans betreft ging het om het loslaten van zowel de passen uit de klassieke ballettechniek als de eeuwenoude sprookjes over de liefde die ermee verbeeld werden.
"Ik moet eerlijk zijn en zeggen dat ik met heel mijn hart tegen deze oorlog ben. Want naast dat een groot deel van de inwoners van Rusland familie of vrienden in Oekraïne heeft en mijn grootvader uit Oekraïne komt - wat mij zelf een kwart Oekraïens maakt - lijkt het alsof we in de twintigste eeuw leven in plaats van in de eenentwintigste eeuw. In onze moderne en verlichte wereld zou ik verwachten dat ontwikkelde samenlevingen hun politieke problemen kunnen oplossen middels vreedzame onderhandelingen. Ik had nooit gedacht dat ik me zou schamen voor Rusland. (..) Het is erg pijnlijk om te horen dat er mensen sterven, hun thuis kwijtraken of hun huis moeten achterlaten. En wie had een paar weken geleden kunnen denken dat dit alles zou gebeuren?
(Olga Smirnova in maart 2022 op Telegram)
Gevluchte dansers
Sinds de oorlog recent uitbrak in Oekraïne zijn er al meer dan vier miljoen mensen gevlucht. Onder hen zijn ook een flink aantal dansers. Een paar daarvan kunnen hun carrière voortzetten bij Het Nationale Ballet in Amsterdam. Kate Mykhlukha en Liza Gorbachova zijn Oekraïens en dansten eerder respectievelijk bij het Ballet van de Opera in Kyiv en het Bolsjoi Ballet in Moskou. Victor Caixeta is Braziliaans en danste ook in Moskou, net als de Russische Olga Smirnova.
Wat denk je dat kunst kan betekenen voor mensen die zijn weggevlucht uit een oorlogssituatie?
Denk je dat het nuttig is dat kunstenaars balletten of andere werken over oorlog maken? Waarom wel of niet?
Namens alle medewerkers van de Nationale Opera & Ballet willen wij jou bedanken voor je komst. Hopelijk zien we je snel weer eens bij een andere voorstelling!